Fuzja i przejęcie przedsiębiorstwa – rodzaje transakcji

Fuzje i przejęcia (ang. Mergers and Acquisitions, w skrócie M&A) to kluczowe narzędzia strategiczne, z których korzystają przedsiębiorcy planujący ekspansję, restrukturyzację lub dywersyfikację działalności gospodarczej. Fuzje i przejęcia to terminy odnoszące się do różnych form konsolidacji, które mogą prowadzić do powstania nowego podmiotu lub przejęcia kontroli nad istniejącą spółką.

Znaczenie transakcji M&A w strategii rozwoju firm jest niezwykle istotne. Pozwalają one na szybkie wejście na nowe rynki, pozyskanie technologii, eliminację konkurencji czy zwiększenie efektywności działania. W niniejszym artykule przedstawiamy rodzaje fuzji i przejęć, ze szczegółowym omówieniem ich form prawnych, kierunku integracji oraz celów transakcji.

Podstawowe rozróżnienie: fuzja a przejęcie

Fuzja (merger) to połączenie dwóch lub więcej przedsiębiorstw w jeden podmiot. W przypadku fuzji dochodzi do przeniesienia całego majątku spółki przejmowanej na spółkę przejmującą albo spółkę nowo zawiązaną. W wyniku fuzji powstaje nowy podmiot, a dotychczasowe spółki tracą osobowość prawną. Fuzja to połączenie, które zgodnie z art. 492 Kodeksu spółek handlowych może przyjąć dwie formy:

• połączenie przez przejęcie (spółka przejmująca wydaje wspólnikom spółki przejmowanej udziały lub akcje);
• połączenie przez zawiązanie nowej spółki kapitałowej, na którą przechodzi majątek wszystkich łączących się spółek.

Przejęcie (acquisition) polega na nabyciu kontroli nad innym podmiotem, bez jego formalnego połączenia z firmą przejmującą. W przypadku przejęcia przedsiębiorstwa możliwe jest zachowanie odrębności prawnej przejmowanego podmiotu. Najczęściej spotykane formy to przejęcie firmy przez zakup większościowych pakietów udziałów lub akcji.

Fuzje i przejęcia – przykłady: W 2020 roku doszło do fuzji spółek Orlen i Lotos – dwóch dużych firm działających na rynku paliwowym. Fuzja ta miała charakter połączenia przez przejęcie, gdzie PKN Orlen jako spółka przejmująca wchłonęła Grupę Lotos, przejmując jej majątek i operacje. W zamian wspólnikom spółki przejmowanej wydano akcje spółki przejmującej. Przypadek ten dobrze obrazuje, czym jest fuzja – połączeniem dwóch firm w jeden podmiot gospodarczy. Z kolei przykładem przejęcia może być zakup przez Facebooka aplikacji WhatsApp – firma przejmująca nabyła całość udziałów innego podmiotu, zachowując jego odrębną strukturę prawną.

Klasyfikacja fuzji i przejęć według kierunku integracji

Fuzje poziome (horizontal mergers)

Ten rodzaj fuzji dotyczy firm biorących udział w tej samej branży, działających na tym samym rynku. Celem jest zwiększenie udziału w rynku oraz eliminacja konkurencji. Tego typu transakcje fuzji i przejęć są szczególnie popularne w sektorach, gdzie konsolidacja daje przewagę skalową.

Fuzje pionowe (vertical mergers)

Fuzja pionowa łączy firmy z różnych ogniw łańcucha dostaw, np. producenta i dystrybutora. Taka fuzja lub przejęcie umożliwia integrację procesów, kontrolę nad dostawami i obniżenie kosztów.

Fuzje konglomeratowe (conglomerate mergers)

Fuzje konglomeratowe występują, gdy przedsiębiorstwa łączące się działają w zupełnie innych branżach. Celem jest zazwyczaj dywersyfikacja ryzyka, ograniczenie zależności od jednego rynku oraz wykorzystanie synergii finansowych.

Klasyfikacja ze względu na sposób nabycia kontroli

a) Przejęcia przyjazne (friendly acquisitions)

W przypadku przejęcia firmy za zgodą jej zarządu i wspólników, mamy do czynienia z przejęciem przyjaznym. Spółka przejmowana aktywnie współpracuje z firmą przejmującą, co ułatwia cały proces fuzji lub przejęcia.

b) Przejęcia wrogie (hostile takeovers)

Przejęcia wrogie mają miejsce, gdy firma przejmująca nabywa udziały lub akcje innego podmiotu bez zgody jego zarządu. Zazwyczaj odbywa się to poprzez skup akcji na giełdzie. Przedsiębiorstwa mogą bronić się przed przejęciem stosując strategie takie jak poison pill czy golden parachute.

Przejęcia kapitałowe a przejęcia majątkowe

Przejęcia kapitałowe polegają na zakupie udziałów lub akcji dających kontrolę nad działalnością przez inny podmiot. Z kolei przejęcia majątkowe dotyczą nabycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa lub całego majątku spółki.

Różnice między tymi rodzajami przejęć dotyczą m.in. skutków podatkowych, zasad odpowiedzialności za zobowiązania oraz procedur prawnych związanych z transakcją.

Transgraniczne fuzje i przejęcia

Fuzje i przejęcia z udziałem podmiotów z różnych krajów, określane jako transgraniczne, stają się coraz częstszą praktyką w zglobalizowanej gospodarce. Dzięki regulacjom unijnym możliwe jest zawiązanie nowej spółki kapitałowej przez firmy z różnych państw członkowskich, a także przejęcie przedsiębiorstwa przez inny podmiot zagraniczny.

Jednak takie transakcje M&A niosą ze sobą szereg wyzwań. Różnice w systemach prawnych, konieczność spełnienia wymogów notyfikacyjnych i różne standardy rachunkowości sprawiają, że proces ten wymaga dogłębnej analizy i starannego przygotowania. Szczególne znaczenie ma także kwestia podatkowa – różne kraje mogą stosować odmienne podejścia do opodatkowania transakcji, co wpływa na opłacalność projektu.

Specjalne formy M&A

• Leveraged Buyout (LBO) – forma przejęcia, w której firma przejmująca finansuje zakup głównie za pomocą długu. Aktywa spółki przejmowanej służą jako zabezpieczenie zaciągniętego kredytu. LBO pozwala na przeprowadzenie transakcji przy minimalnym wkładzie własnym.
• Management Buyout (MBO) – przejęcie firmy przez jej dotychczasowy zarząd lub menedżerów. Często realizowane przy wsparciu inwestorów finansowych, np. funduszy private equity. MBO umożliwia kontynuację dotychczasowej działalności z zachowaniem stabilności operacyjnej.
• Spin-off i carve-out: reorganizacje wewnętrzne prowadzące do wydzielenia części przedsiębiorstwa i utworzenia nowego podmiotu.

Te formy pozwalają na elastyczne zarządzanie strukturą grup kapitałowych i są coraz częściej wykorzystywane przez przedsiębiorców.

Znaczenie due diligence w procesie M&A

Due diligence to niezbędny etap w każdym procesie fuzji lub przejęcia przedsiębiorstwa. Polega na szczegółowej analizie prawnej, finansowej i podatkowej spółki, która ma zostać przejęta lub połączona. Jej celem jest zidentyfikowanie potencjalnych zagrożeń i ograniczenie ryzyk transakcyjnych.

W praktyce due diligence obejmuje weryfikację m.in.: zgodności działań spółki z przepisami prawa, ważności umów handlowych, tytułów prawnych do aktywów, zadłużenia, zobowiązań pracowniczych czy ryzyk podatkowych. Proces ten często prowadzą wyspecjalizowane kancelarie prawne i doradcy finansowi.

Kancelaria Radcy Prawnego Bartosz Siekacz, specjalizująca się m.in. w obsłudze transakcji M&A, zapewnia kompleksowe wsparcie na etapie badania due diligence, przygotowania dokumentacji transakcyjnej oraz negocjacji warunków przejęcia lub fuzji. Dobrze przeprowadzone due diligence to fundament bezpieczeństwa całego procesu.

 

Rodzaje fuzji i przejęć obejmują szereg złożonych procesów, które mogą mieć charakter poziomy, pionowy, konglomeratowy, kapitałowy lub majątkowy. Kluczowe znaczenie ma zrozumienie różnic między nimi oraz świadome dobranie formy transakcji do celu biznesowego. Odpowiednie przygotowanie, w tym przeprowadzenie due diligence oraz współpraca z doświadczonym doradcą prawnym, są fundamentem skutecznej i bezpiecznej konsolidacji przedsiębiorstw. Rynek fuzji i przejęć oferuje wiele możliwości, z których warto korzystać świadomie i odpowiedzialnie, mając na uwadze specyfikę prawną, podatkową i operacyjną każdego przypadku.